Hayati Bir Nehir Havzasında, Çin Madeni Cezasız Kalıyor

BASOKO, KONGO DEMOKRATİK CUMHURİYETİ – Charles Baima’nın Basoko’daki köyünde, Kisangani’nin kuzey iç limanından Kongo Nehri boyunca yaklaşık 195 kilometre (121 mil) boyunca patlayan tarak gemilerinin motorlu sesi olmadan bir gün geçmiyor. Aruwimi Nehri. Baima, tarak gemileri Aruwimi’yi süpürürken, gürültünün günün avını korkutup kaçırdığını ve şimdi geçiminden endişe ettiğini söylüyor.

Tarak gemileri, 2019 yılında Aruwimi Nehri boyunca altın, elmas ve diğer mineraller için üç alanda araştırma yapmak için ülkenin Maden Bakanlığı’ndan izin alan Çinli Xiang Jiang Mining şirketine ait.

Basoko sakinleri aylardır su kirliliğinden, balıkların kaybolmasından ve nehir boyunca kum setlerinin çoğalmasından şikayet ediyor – o kadar ki Ocak ayında, Başbakan Yardımcısı ve Çevre Bakanı Ève Bazaiba bölgeyi ziyaret etti ve Xiang Jiang Madencilik’e şunları söyledi: tüm operasyonları durdurun ve tarak gemilerini Kisangani’ye taşıyın.

Ve Mayıs ayında bir Mongabay tarafından soruşturmaÇevre sorunlarına odaklanan ABD merkezli bir haber kuruluşu olan Xiang Jiang Madencilik, Kisangani’den satın alınan ve daha sonra altın çıkarmak için nehre dökülen cıva kullanarak izinlerin kapsamını ihlal ettiğini tespit etti. Araştırma aşamasında toplanan tüm numuneler, DRC’nin Maden Kanunu’na göre devlete aittir.

Bakanın ziyaretinden ve Mongabay’ın soruşturmasının yayınlanmasından dokuz ay sonra Basoko’da hiçbir şey değişmedi: Xiang Jiang Madencilik her zamanki gibi çalışmaya devam ediyor.

Basoko sakini Stanis Bilanga, askerlerin ve polisin tarama alanında sürekli devriye gezdiğini söylüyor. Yerel protestolara rağmen, iki yıl önce ordunun makinelerin kurulumuna eşlik ettiğine tanık olduğunu da ekliyor. “Ülkenin bu bölgesindeki askeri varlık, güç kullanarak hareket eden eyalet yetkilileriyle suç ortaklığı içinde” diyor.

Bu makale için görüşülen il makamları, su kirliliği, askeri varlık ve iddia edilen yasadışı çıkarma konusunda herhangi bir sorumluluk kabul etmediler. “Madencilik sektörü ulusal bakanlık tarafından yönetiliyor. Her şey ulusal düzeyden geçer; tek yaptığım idam etmek,” diyor Tshopo’nun Madencilik Bakanı Mesemo Wa Mesemo Thomas.

Tshopo’nun Çevre Bakanı Lokula Lolisambo Norbert, Xiang Jiang Madencilik ile ilgili durumu yalnızca “kulaklık yoluyla” duyduğunu söyledi. “Hiçbir belgem yok. Ofisime bu sömürü hakkında konuşmak için herhangi bir Çinli konu almadım” diyor. “Bu konu benim seviyemi aşıyor.”

Araştırma izinleri 2024’te sona erecek olan Xiang Jiang Mining, birden fazla yorum talebine yanıt vermedi. Ne DRC Çevre Bakanlığı ne de Maden Bakanlığı çok sayıda yorum talebine yanıt vermedi.

Basoko sakinleri su kirliliğinden, balıkların kaybolmasından ve Kongo Nehri boyunca uzanan kumsalların çoğalmasından şikayet ediyor.

15 yaşından beri bu suları avlayan 35 yaşındaki Baima, “Bu nehir benim ve ailem için bir gelir kaynağı ama son iki yıldır yakalayamıyorum” diyor. Hayat benim için çok zorlaştı.”

Xiang Jiang Mining’in Tshopo operasyonları, DRC’deki Çin madenciliği dünyasına bir bakış sunuyor. Ülkenin özel bir işletmeler birliği olan Maden Odası başkan yardımcısı John Kanyoni, 2020’de çevrimiçi bir konferansta yaptığı açıklamada, ülkenin madencilik portföyünün yaklaşık %70’inin Çin kontrolü altında olduğunu söyledi. Bu varlığın çoğu 2008’in ardından geldi. Çin, DRC’nin Katanga eyaletindeki bir madencilik projesinden 25 yılda çıkarılacak yaklaşık 50 milyar dolar değerinde 11 milyon ton bakır ve 600.000 ton kobalt karşılığında DRC’ye altyapı projeleri için 6 milyar dolarlık bir kredi teklif etti.

Kredi geri ödendikten sonra, madencilik karı, anlaşmayla kurulan dev bir ortak girişim olan Sicomines’in hissedarlarına gidecek. Çinli hissedarlar hisselerin %68’ini kontrol ediyor.

Anlaşmanın ardından daha küçük madencilik şirketleri ve tüccarlar izledi. Londra merkezli Uluslararası Çevre ve Kalkınma Enstitüsü’nün 2019 tarihli bir raporuna göre, Çinli tüccarlar DRC’nin güney ve doğu eyaletlerindeki zanaatkar ve küçük ölçekli madencilik tedarik zincirlerine hükmediyor.

Sırasıyla yaklaşık 340.000 ve 494.000 kişiye ev sahipliği yapan Basoko ve Banalia topraklarından geçen Aruwimi Nehri, ulusal ve eyalet hükümetleri tarafından kesilmiş ve birden fazla madencilik imtiyazına satılmıştır. A 2021 çalışması Kongolu araştırmacılar tarafından Jean De Dieu Mangambu Mokoso, Asimbo Bondoo Norbert ve Ekele Mbenga Robert, bunun neredeyse kesinlikle hava, su ve toprak kirliliğine yol açacağını söylüyor; ormansızlaşma; nehir kıyısı erozyonu; su baskını; ve turba bataklıklarının yok edilmesinden kaynaklanan büyük karbondioksit emisyonları.

Tüm bunlar, dünyanın en büyük ikinci tropik ormanı olan Kongo Nehri Havzasında yaşanıyor. Geçen yıl, COP26 iklim zirvesindeki küresel liderler, bu bölgeyi ormansızlaşmadan korumak için 500 milyon dolar sözü verdi.

Temmuz ayında, DRC hükümeti havzadaki geniş arazileri petrol ve gaz projelerine ihale edeceğini açıkladıktan sonra çevre örgütlerinin eleştirilerine hedef oldu.

Özellikle Xiang Jiang’a yönelik eleştiriler yıllar içinde arttı: 2020’de, Yolsuzlukla Mücadele Afrika Parlamenterler Ağı’nın DRC şubesine bildirildi. Mesemo, 2021’de Kongo devleti Xiang Jiang’a madencilik düzenlemelerine uymadığı için 90.000 dolar para cezası verdiğini söyledi.

40 yaşındaki Michel Basosila, Kisangani limanına mal satmak için gelen bir Basoko sakinidir. Basoko’dan tütsülenmiş balık sattığını, ancak yakalamanın çok zorlaştığını, fufu ticareti yapmaya başladığını söylüyor.

Basosila, “Bu benim tek gelir kaynağım oldu” diyor. “Bugün manyok fufu satıyorum çünkü balıklar çok nadir ve pahalı hale geldi ve hiç kar etmiyorum.”

Basoko sakinlerinin tümü madenden memnun değil. Xiang Jiang, personeli için genellikle kano ile ulaşım, dalış, eleme ve ayak işleri gibi işler sağlar. Örneğin Célestin Bokula, maden personelini kanosuyla taşıyarak günlük gelir elde ediyor.

Yine de, bazı Basoko sakinleri, ulusal sivil toplum kuruluşlarının yardımıyla, madene karşı çıkmak için Mart ayı başlarında bir protesto düzenlediler. Sakin Albert Lina, “Bakan tarafından alınan askıya alma önlemine rağmen şimdiye kadar nehirde çalışan Xiang Jiang Mining şirketinin yasadışı ve yasadışı altın madenciliğini sürdürmesini kınıyoruz” dedi.

Basoko Bölgesi yöneticisi Sabrina Dako, Xiang Jiang Madenciliğine karşı seferberliğe katıldı. “Seviyemin ötesinde olan bu durumda” diyor, “güçsüzüm.”